De omstreden veelzijdigheid van halal kip Een onderzoeksartikel over de controversiële bedwelmings- en slachtmethoden die op (als HALAL verkochte) kippen worden toegepast

Dit artikel is een zogenoemde longread en heeft een geschatte leestijd van tussen de 15 en 20 minuten.
SPECIAL | In dit artikel is een uniek interview met de broers Wim en Adrie Clazing – de eigenaren van de bekende pluimveeslachterij Clazing – opgenomen. Scroll volledig naar beneden om direct naar dit spraakmakende vraaggesprek te gaan.

Slachtrijpe kippen, zojuist afgeleverd. Ze worden binnen enkele uren geslacht.

Onderzoeksartikel: De omstreden veelzijdigheid van halal kip

Halal Expo.
Halal make-up.
Halal zwemmen.
Halal evenementen.
Halal recepten.
Halal dating.
Halal vlees.

Halal is booming. Dat moge duidelijk zijn. Met de regelmaat van de klok word je door de media getrakteerd op halal-gerelateerde nieuwsberichten. Soms tot vervelends toe, wanneer – voor de zoveelste keer – een politiek of (a)sociaal bewogen persoon denkt zich te kunnen profileren over de rug van de moslimgemeenschap.

Schuimbekkend doch weinig verrassend wijst zo’n zelfbenoemde “dierenadvocaat” je dan op het vermeende dieronvriendelijke karakter van de (onbedwelmde) halal slacht. Nee, dan genieten de in hun ogen wél “dierwaardige” bedwelmingsmethoden zwaar de voorkeur. Zogenaamd omdat de dieren dan geen pijn en stress ervaren.

Nu we het over pijn en stress hebben… in de reguliere slachthuizen wordt het klein- of grootvee half verzopen, geëlektrocuteerd, vergast en/of door de kop geschoten.

Maar dat is natuurlijk niet erg, als de dieren van de uiteindelijke halssnede zélf maar niets voelen, want dat is zo’n pijnlijke ervaring!

Arme beesten… Je zou na zo’n intensieve “bedwelming” (lees: doding, want het effect van de methoden waar deze term voor wordt gebruikt komt niet overeen met de taalkundige betekenis van het woord ‘bedwelming’, daar de meeste van deze “bedwelmingsmethoden” dodelijk van aard zijn. Dit betekent dat de dieren na het toepassen van de “bedwelming” stervende zijn: ze worden dus in hun doodstrijd geslacht) bijna vergeten ze nog moeten worden gedood om uiteindelijk op ons bord te kunnen belanden. Oja, en dat religieuze geprevel van een islamitische slachter vlak vóór of tijdens de halal slacht vinden ze ook maar niets. Dat “gevoodoo” hoort niet thuis in een Hollands slachthuis.

Helaas voor hen zij wij moslims – grootverbruikers als het gaat om vlees – een veel te interessante markt om zomaar links te laten liggen.

Deze kip heeft nog de kracht op haar poten te staan.

Een nieuwsgierige maar alerte kip: ze ging bij al die aandacht voor de zekerheid maar even staan.

Onbekend maar toch bemind?

Het zijn onbetwist de hoogtijdagen van de dierenactivisten, waarvan de compromisloze extremisten onder hen altijd maar denken (beter) te weten wat goed is voor dieren en wat niet. Het is jammer dat runderen, schapen en geiten niet voor zichzelf kunnen spreken want anders zouden ze massaal voor halal kiezen (daar zijn we 100% van overtuigd). Zélfs de varkens. Maar dat kunststukje zit er voorlopig nog niet in, dus moeten we het tot dan maar doen met hun eindeloos gerecyclede anti-halal boodschap.

Waar dialoog niet meer tot stand wordt gebracht wordt de waarheid als eerste geslacht, blijkt maar weer eens.

Maar ondanks deze terugkerende media-aandacht zijn er weinig onderwerpen die zo in nevelen zijn omhuld en zoveel vraagtekens oproepen als halal. Er zit blijkbaar toch ergens een kink in de kabel. Vanuit ons werkveld hebben wij het dan in het bijzonder over wat halalwaardig voedsel en voeding nu precies inhoudt. Of, om het nog specifieker te formuleren: wanneer je vlees het predicaat HALAL mag geven.

Maar niet alleen niet-moslims zijn slecht op de hoogte van de islamitische jurisprudentie omtrent halal voedsel en voeding, en de voor velen verbijsterende metamorfose die halal de afgelopen decennia heeft doorgemaakt. Wij durven gerust de stelling aan dat het gros van de moslims niet of nauwelijks bekend is met de – zoals wij die typeren – ‘geïndustrialiseerde vorm van halal’, met bedwelmingsmethoden zoals het schietmasker (het kopschieten vóór of ná de slacht), de ‘mushroom knocker’ (ook wel kopslag-bedwelming, knocken of nokkeren genoemd), de stroomtang, het elektrische waterbad, de CO2-bedwelming of slachtmethoden zoals de machinale slacht als exponenten. Met andere woorden: het merendeel van de halalconsumenten weet niet hoe halal dieren vandaag de dag worden bedwelmd en/of gedood. Waarschijnlijk klinken dan ook de meeste van deze methoden ook jou – beste lezer – als abracadabra in de oren.

Uitvlucht

Maar die onwetendheid weerhoudt de meeste moslims er niet van om vlees te kopen. Ze gaan simpelweg af op wat de slager of winkelier (en steeds vaker de “papieren moefti”, oftewel het etiket) zegt, wat samen te vatten is in één commerciële kreet: ‘Alles is halal!’ Dan moet het toch goed zitten? Er zijn echter ook andere dooddoeners die de inkoop van vlees – waarvan in feite de halalwaardigheid min of meer onbekend is – te rechtvaardigen.

Op de Dag des Oordeels is de verkoper, de slachter of degene die het halal heeft verklaard verantwoordelijk en niet ik!

Of:

Allah heeft het geloof makkelijk gemaakt, jullie maken het moeilijk!

Of:

Als je het niet zeker weet, zeg dan bismillah (in de Naam van Allah) en alles komt goed!

Of:

Je mag sowieso alles eten hier in dit land wat het is afkomstig van Ahloe al-Kitaab!*

(*Ahloe al-Kitaab oftewel de Lieden van het Boek, een populair excuus om zich rond te eten bij de Mc Donalds en Kentucky Fried Chicken. Belangrijke kanttekening: we doelen hier niet op de halalconsumenten die specifieke islamitisch-juridische decreten volgen omdat ze ervan overtuigd zijn dat die fatwa’s ook vandaag de dag van toepassing zijn. Zij volgen namelijk bepaalde meningen van bepaalde geleerden en volgen deze geleerden ook – consequent – in andere vraagstukken. We doelen op halalconsumenten die al fatwa-shoppend door het leven gaan en alleen aannemen wat bij hun begeertes past)

Inderdaad, waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? Het is zoveel eenvoudiger om de verantwoordelijkheid door te schuiven naar een ander! En zo draaien we alsmaar om de hete brij heen, totdat het onvermijdelijke gebeurt: het consumeren van niet-halal voedingsmiddelen (en in het minst erge geval voedingswaren van een twijfelachtige oorsprong) verwordt tot een routine. Daarentegen wordt het stellen van oprechte vragen en eisen bestempeld als een (religieuze) overdrijving. Het is een zorgwekkende ontwikkeling die volop gaande is.

Het meest veelzijdige stukje vlees?

Laten we als voorbeeld één van de populairste vleessoorten ter wereld nemen: kip. Bijna iedereen heeft wel eens keer (al is het in een grijs verleden) een stukje kip gegeten. Heb je je wel eens afgevraagd waar je heerlijk gekruide hotwings en drumsticks vandaan komen? Bij deze lichten we een tipje van de sluier. Jouw al dan niet halal-gecertificeerde kipstukken komen van:

  • óf een kip die onbedwelmd (dus volledig bij bewustzijn) door een islamitische slachter met de hand is geslacht (dit is de authentieke islamitisch-rituele slacht, in Nederland nagenoeg uitgestorven).
  • óf een kip die elektrisch is bedwelmd en vervolgens door een islamitische slachter met de hand is geslacht. Deze bedwelmingsmethode (de elektrische waterbad-methode) is omkeerbaar en dus niet dodelijk van aard (althans, de huidige wet biedt een mogelijkheid hiertoe en de op de halalmarkt georiënteerde pluimveeslachterijen mogen hier gebruik van maken, wat niet per definitie betekent dat ze hier ook gebruik ván maken: het is aan de betrokken halal-certificeerder om zorgvuldig over dit proces te waken). Dit betekent dat wanneer de kip niet geslacht zou worden dat deze deze na ongeveer 45 seconden bij bewustzijn komt. Deze methode wordt toegepast bij bekende halal-gecertificeerde pluimveeslachterijen zoals Clazing en Gebr. Heijs. Ook deze bedwelmingsmethode komt verhoudingsgewijs weinig voor en wordt in zijn voortbestaan bedreigd.
  • óf een kip die elektrisch is bedwelmd en vervolgens machinaal is geslacht. De slacht gebeurt met een automatisch cirkelmes. De elektrische bedwelmingsmethode is (zoals hierboven vermeld) omkeerbaar en dus niet dodelijk van aard. Dit betekent dat wanneer de kip niet zou worden geslacht deze na ongeveer 45 seconden bij bewustzijn komt.
    De snijmachine (de slachtmachinerie die gekoppeld is aan slachtlijn) wordt opgestart door een islamitische slachtmedewerker die bij het indrukken van de startknop het volgende zegt:

In de Naam van Allah, Allah is Groot (Bismillah, Allahoe Akbar)

Deze starthandeling wordt vroeg in de ochtend – bij aanvang van de dagelijkse slachtproductie – uitgevoerd. Wanneer de slachtlijn vastloopt – wat overigens zelden gebeurt – wordt dit proces herhaald. Vervolgens worden tienduizenden tot honderdduizenden kippen machinaal geslacht. Deze bedwelmings- en slachtcombinatie (oftewel het elektrisch waterbad-bedwelming opgevolgd door de machinale slacht) komt in Nederland sporadisch voor.

  • óf een kip die bedwelmd is door middel van CO2-gas (in de volksmond ook wel – deels onterecht, maar dat terzijde – gasbedwelming genoemd) en vervolgens machinaal is geslacht. De slacht gebeurt door middel van een automatisch cirkelmes (volgens het bij het vorige punt genoemde opstartingsproces).
    CO2-bedwelming is irreversibel (onomkeerbaar) en dus dodelijk van aard. Dit betekent dat wanneer de CO2-bedwelmde kip van de slachtlijn gehaald zou worden (en deze dus niet zou worden geslacht) dat deze niet meer bij bewustzijn komt. De kip verkeert namelijk in een comateuze toestand en is stervende. Er is (volgens de halal-keuringsdiensten die deze methode halal verklaren en halal certificeren) een hartslag aanwezig, zij het (mogelijk) onregelmatig en zwak (in vergelijking met een kip die stabiel in leven is). De kip komt dan door de intensiteit van de CO2-bedwelming na een x aantal minuten te overlijden. Deze combinatie van bedwelmings- en slachtmethode komt veelvuldig voor. Het leeuwendeel van de (islamitische) slagerijen en winkeliers verkoopt kippenvlees dat afkomstig is van halal-gecertificeerde pluimveeslachterijen die deze bedwelmings- en slachtmethode toepassen.

Samengevat:

  1. Óf je kip is onbedwelmd en met de hand geslacht (komt verhoudingsgewijs nauwelijks voor).
  2. Óf je kip is elektrisch bedwelmd en nadien met de hand geslacht (komt relatief weinig voor).
  3. Óf je kip is elektrisch bedwelmd, opgevolgd door machinale slacht (komt relatief weinig voor).
  4. Óf je kip is CO2-bedwelmd, opgevolgd door machinale slacht (komt veelvuldig voor. Een grove schatting: tussen de 70 en 90% van alle als Halal verkochte en halal-gecertificeerde kip in Nederland is op deze wijze bedwelmd en geslacht).

Dit zijn de opties die wij bij ons bekend zijn en die we in de praktijk – tijdens onze vele halal-inspecties – hebben ondervonden. Voor de oplettende lezer: de combinatie CO2-bedwelming opgevolgd door handmatige slacht zijn wij binnen de halalmarkt nog niet tegengekomen. CO2-bedwelming wordt dus steevast gecombineerd met machinale slacht.

Tinten grijs

De mogelijke herkomst van je hotwings en drumsticks is nu bij je bekend. Maar daar blijft het niet bij. De bovengenoemde bedwelmings- en slachtmethoden worden in Nederland óf halal-gecertificeerd, óf niet-halal-gecertificeerd. We horen je al denken:

‘Wat een vreemde formulering. Hoe kan dat nou? Vlees is toch halal of niet halal (haram)? Iets tussenin kan en bestaat toch niet?’

Welnu, het zit ingewikkelder in elkaar dan je denkt. Anders dan bepaalde halal-certificeringsdiensten en andere (al dan niet commerciële) belanghebbenden je willen voorspiegelen is halal – net zoals zoveel kwesties in de wereld – geen zwart-wit verhaal. Ook halal kent zijn tinten grijs, en in dit grijze gebied valt (als je de juiste connecties hebt) véél geld te verdienen.

Grote splijtzwam is bijvoorbeeld de zwaar bediscussieerde halalwaardigheid van CO2-bedwelming en machinale slacht. De in Nederland gevestigde halal-keuringsdiensten verschillen hier zo ernstig over van mening dat ze van tijd tot tijd hier stevig over in de clinch liggen, waarbij de grootste beschuldigingen en verwensingen over en weer vliegen. Voor de neutrale toeschouwer is dit soms vermakelijke kost, maar tegelijkertijd is het ook bedroevend en tekenend voor de toestand waarin wij moslims verkeren.

Halal-certificaat

Het logo van GiMDES met daarop de vier wetscholen aangegeven.

Het logo van GIMDES met in de ring van het logo de vier wetscholen aangegeven.

Dat het kippenvlees halal-gecertificeerd is zegt op zich weinig over de halalwaardigheid van het kippenvlees, in die zin dat op het halal-certificaat niet wordt aangegeven of de toegepaste bedwelmings- en/of slachtmethode draagvlak kent binnen (al) de vier wetscholen (uitzonderingen – zoals het halal-certificaat van de Turkse halal-keuringsdienst GIMDES – daargelaten).

Je leest het goed. Op het halal-certificaat staat namelijk alleen het woord HALAL aangegeven (in combinatie met standaardinformatie zoals de NAW-gegevens, het EG-nummer van de betreffende klant en soms ietwat kinderlijke illustraties) en niet of het gecertificeerde kippenvlees voldoet aan de normen van de Hanafi, Maaliki, Shaafi’i en/of Hanbali-wetscholen.

In het kort: welke – voor de halalconsument relevante – informatie wordt niet op een halal-certificaat aangegeven?

  1. Welke bedwelmingsmethode is toegepast;
  2. Of de bedwelmingsmethode omkeerbaar is (of deze dodelijk van aard is of niet);
  3. Of de bedwelmingsmethode wordt geaccepteerd door (al) de vier wetsscholen of niet;
  4. Welke slachtmethode is toegepast;
  5. Of de slachtmethode word geaccepteerd door (al) de vier wetsscholen (of bijvoorbeeld slechts door één enkele wetsschool).

Let wel, het kan zelfs zo zijn dat een halal-certificaat wordt uitgegeven op basis van slechts een minderheidsmening (!) binnen een wetsschool.

Dr. Hani Al-Mazeedi (links) en Dr. Hüseyin Kami Büyüközer (rechts), GIMDES President.

Dr. Hani Al-Mazeedi (links) en Dr. Hüseyin Kami Büyüközer (rechts). Laatstgenoemde is de oprichter van GIMDES. Beide wetenschappers genieten internationaal hoog aanzien.

Over hoé de halalwaardigheid wordt gewaarborgd (wat een niet te onderschatten breekpunt kan zijn) wordt ook in alle toonaarden gezwegen. Welnu, voordat daar ook vraagtekens over rijzen: we hebben de soms treurige inspectiemethodieken en ondermaatse kwalificaties van sommige ondernemingen die zichzelf tot halal-certificeerder hebben gebombardeerd in dit artikel buiten beschouwing gelaten.

Over de misstanden die op dat gebied bestaan kunnen we namelijk een dik boek schrijven.

Onee, géén halal-certificaat: wat nu?

Dat een slachterij géén halal-certificeerder in de hand heeft genomen wil niet zeggen dat het vlees per definitie niet Halal is. Je hebt ook kleine slachtboerderijen zoals De Frissche Roemer in Oud Zuilen die géén halal-certificeringsdienst hebben aangesteld maar dankzij hun islamitische medewerkers en kleinschaligheid prima in staat zijn om halal te slachten. Vaak danken zij vriendelijk voor de aan hen geboden diensten vanwege de hoge tarieven die de halal-keuringsdiensten voor het verstrekken van een halal-certificaat en de bijbehorende inspecties rekenen. Het is echter wél een onwenselijke situatie (want soms geldt: beter slecht toezicht dan helemaal geen toezicht) omdat anders de halal-garantie en de bijbehorende (hoe summier ook) halal-waarborging van een islamitische organisatie volledig ontbreken.

Zonder onafhankelijk toezicht kan van alles en nog wat als halal worden bestempeld. Geen haan die er naar kraait.

Met de hand geslacht?

We kunnen natuurlijk niet alle consumenten over één kam scheren, maar de meeste halalconsumenten hebben een relatief positief beeld van de halalwaardigheid van de vleeswaren die ze bij hun vertrouwde slagerij of supermarkt inkopen. Het bewijs daarvoor zijn de enorme hoeveelheden vlees die dagelijks door moslims – als notoire vleeseters – worden geconsumeerd. Ze vertrouwen min of meer blind op de etniciteit of de religieuze uitstraling van de verkoper. Een enkeling zwaait met een vergeeld of al dan niet verlopen halal-certificaat om zijn halal-claim kracht bij te zetten.

Kortom: halal is een kwestie van vertrouwen.

De vleesgroothandels en de winkeliers beseffen als geen ander dat sommige (naïeve) halalconsumenten in een bepaalde waan leven als het gaat om halal. Sterker nog, dat sommige consumenten stiekem het liefst in die waan gelaten wil worden. Zij willen het simpelweg niet weten en verkiezen ‘eten’ boven ‘weten’ omdat kennis onvermijdelijk leidt tot (het moeten nemen van) verantwoordelijkheid. En daar is die gegrilde kip net te lekker, of daar zijn de commerciële belangen (denk aan restauranthouders die goedkope kip willen inkopen) nét te groot voor.

Maar wat houdt die waan dan precies in? Sommige halalconsumenten geloven graag in het ideaalbeeld dat:

  • de halal dieren op een goede wijze zijn behandeld en een dierwaardig leven op een ‘klassieke’ boerderij hebben geleid;
  • de dieren op een diervriendelijke wijze zijn geslacht – volgens de (traditionele) islamitische rite – zonder dat hierbij enige vorm van bedwelming is toegepast;
  • dat de halal slacht door een belijdende islamitische slachter is uitgevoerd;
  • dat de halal slacht met de hand is verricht;
  • dat de halal slacht voldoet aan de zaken die vanuit de islamitische jurisprudentie als wenselijk (aanbevolen) worden gezien, zoals het slachten met de kop richting Mekka en het niet doden van een dier in het zicht van van zijn soortgenoten.

In werkelijkheid is halal ontkleedt, verschraald, gemodelleerd en geïndustrialiseerd. In werkelijkheid staat wat vandaag de dag als halal wordt geclassificeerd ver van de eerbiedige wijze waarop halal dieren in de tijd van de Profeet (Vrede zij met hem) werden behandeld en geslacht.

Aan de andere kant heb je vleesgroothandels en ondernemers die dankbaar gebruik maken van de onwetendheid of lakse houding van de halalconsument. De slagers en winkeliers die wél strenge eisen stellen aan de halalwaardigheid van het vlees – bijvoorbeeld omdat de eigenaar een bepaalde wetschool volgt en absoluut niets te maken wil hebben met een bepaalde bedwelmings- en/of slachtmethode – kunnen op andere manieren om de tuin worden geleid.

Handmatige slacht bij Clazing: hofleverancier van voornamelijk Marokkaanse winkeliers.

Handmatige slacht bij Clazing: hofleverancier van voornamelijk Marokkaanse winkeliers.

Maaliki-wetschool

We geven als voorbeeld Marokkaanse slagers en winkeliers die de wetschool Maaliki strikt volgen. Zij wensen géén kippenvlees te verkopen dat afkomstig van kippen die onomkeerbaar zijn bedwelmd (bijvoorbeeld door middel van CO2-bedwelming) en/of kippen die machinaal zijn geslacht. Zij willen kippenvlees dat afkomstig is van kippen die onbedwelmd zijn geslacht, of stabiel in leven zijn (en dus niet dodelijk gewond of stervende) ten tijde van de slacht.

Simpel gezegd: een vergaste kip is volgens hen dood en dus niet halal om te eten, ook al wordt de kip binnen enkele minuten door een moslim geslacht.

Zij nemen die slachthandeling dan ook niet serieus, want er valt (naar hun mening) nu eenmaal niets meer te slachten aan een kip die al dood is. Bovendien dient de halal slacht volgens hen door een belijdende en slachtbekwame moslim met de hand te worden uitgevoerd. Van machinale slacht en het bijbehorende automatische cirkelmes gruwelen ze dus ook.

Kiptekort

Als je kijkt naar het aantal Marokkaanse moslims in Nederland (en ook naar de Surinaamse, Pakistaanse en Somalische moslims want die delen – over het algemeen – dezelfde opvattingen op dit gebied) dan hoef je geen wiskundige te zijn om te becijferen dat de vraag naar onbedwelmde, omkeerbaar bedwelmde en handmatig geslachte kip groot is.

Maar die immense vraag komt absoluut niet overeen met het actuele aanbod. Er is eenvoudig gezegd een kiptekort.

Pluimveeslachterij Clazing is bijvoorbeeld één van de weinige halal-gecertificeerde pluimveeslachterijen in Nederland (je kunt ze werkelijk op één hand tellen) die ervoor hebben gekozen om in hun pluimveeslachterij een omkeerbare bedwelmingsmethode te implementeren. Hierbij wordt zorgvuldig nagegaan of de kippen stabiel in leven zijn voordat ze handmatig worden geslacht. Met stabiel wordt – zoals eerder genoemd – bedoeld dat de kippen niet stervende zijn maar dat ze (wanneer ze niet geslacht zouden worden) na ongeveer 45 seconden bij bewustzijn komen en het leven kunnen continueren zoals voorheen. De kip wordt dus bedwelmd naar de taalkundige betekenis die het woord bedwelming draagt: het dier raakt tijdelijk buiten bewustzijn maar verkeert te allen tijde niet in levensgevaar en is dus ook niet stervende.

Vrachtwagen van Clazing. Op de zijkant staat: 'Halal op de islamitische wijze'.

Vrachtwagen van Exportslachterij Clazing. Op de zijkant staat: ‘Halal op de islamitische wijze’.

Tegelijkertijd is Clazing slechts een middelgrote pluimveeslachterij, waar tussen de 140.000 en 180.000 kippen per dag worden geslacht. Dat klinkt als een gigantische hoeveelheid, maar dit aantal is bij lange na niet genoeg om de gehele moslimgemeenschap van halal kip te voorzien. Sterker nog, het is slechts een fractie van wat er in Nederland aan halal-gecertificeerde kip in omloop is en wat er aan kip aan moslims wordt verkocht. Er zijn zelfs kipgroothandels actief die de gehele (!) dagelijkse productie van Clazing af kunnen nemen en nog niet genoeg kippenvlees hebben om hun islamitische klanten te kunnen voorzien. In de feestperioden (vlak voor, in en vlak na de Ramadan, het Suikerfeest en het Offerfeest) lopen de kiptekorten nog hoger op.

Maar als je naar de islamitische slagerijen gaat dan zie je gek genoeg géén lege schappen. Iedereen is voorzien van kippenvlees, ook degenen die claimen alléén kip te verkopen die omkeerbaar is bedwelmd en met de hand is geslacht! Rara, koe kan dat? Maak kennis met een in de halalmarkt bekend toverformule die veelvuldig door kipgroothandelaren wordt gehanteerd: hocus, pocus, “Alles komt van Clazing”.

“Alles komt van Clazing”

Wat hier precies speelt kunnen de betrokkenen en gedupeerden in deze het beste zélf vertellen. Voor dit artikel hebben we de gebroeders Clazing geïnterviewd. In een zeldzaam openhartig interview doen Wim en Adrie Clazing hun verhaal.

De populaire dozen van Clazing. Klaar om te worden ingeladen.

De populaire dozen van Clazing. Klaar om te worden ingeladen.

Vraag 1: Welke nieuwe ontwikkelingen zijn er op de halalmarkt?

Wim en Adrie Clazing: “Om met de deur in huis te vallen: Turkse kipgroothandels gaan vreemd. We zeggen niet alle Turkse groothandels, maar ongeveer negentig procent van hen wel. De moslimconsument wordt gewoon bedonderd. Die denkt dat hij kippenvlees inkoopt dat afkomstig is van met de hand geslachte kippen van onze slachterij. In werkelijkheid verkopen de meeste Turkse kipgroothandels en winkeliers kip die vergast is en met een machine is geslacht. Maar ondertussen gebruiken ze wel onze naam! Want waar je ook komt, je hoort negen van de tien keer: ‘Alles komt van Clazing’. Bijna iedereen roept dat ze bij ons inkopen maar in werkelijkheid is dat helemaal niet zo!

Vroeger was dat anders, toen was het fiftyfifty. Toen ging ongeveer 50% van onze Nederlandse omzet naar de Marokkanen, en 50% naar de Turken. De laatste jaren, en zeker de laatste maanden, is dit omgeslagen. Marokkaanse kipgroothandels en winkeliers nemen nog wél bij ons af. Dat is onveranderd gebleven. Maar de Turken zijn vertrokken of gaan vreemd. Dat percentage is gedaald van 50% naar ongeveer 10% en gaat nu hard richting nul. We verkopen de laatste tijd praktisch niets meer aan de Turkse kipgroothandels.”

CO2-bedwelmde kippen, levenloos aan het einde van de aanvoertunnel.

Met CO2-gas bedwelmde kippen, vlak voordat ze machinaal worden geslacht. Ze verkeren in een comateuze toestand.

Vraag 2: Waarom gaan Turkse kipgroothandels (in jullie ogen) vreemd?

“De Turkse kipgroothandels en winkeliers die normaal gesproken bij ons inkopen gaan vreemd omdat ze voor 5 tot 10 cent rennen naar een andere pluimveeslachterij. Dan kopen ze ineens massaal vergaste kippen in die met een machinaal mes zijn geslacht. Maar rondom de islamitische feestdagen zoals de Ramadan, het Suikerfeest en het Offerfeest dan moeten ze opeens alles weer van Clazing hebben omdat die andere slachthuizen niet meer genoeg kunnen leveren. Dan staan ze plotseling met twee vrachtwagens voor je neus omdat ze in nood zitten. Ja, voor een dag of twee, zolang er een tekort aan kip is en de prijzen hoger zijn dan normaal. Daarna is het gelijk over! Zodra de andere slachterijen genoeg kip hebben en de prijs weer wat zakt dan zijn ze foetsie.

Dus wat wij ons steeds meer afvragen is: in hoeverre maken zij zich druk om halal? In hoeverre kan ze wat het schelen of een kip met de hand is geslacht of niet, en of deze vergast is of niet? Blijkbaar maakt het ze niks uit want het eerste waar ze naar kijken is de prijs. Als iets tien cent goedkoper is dan gaan ze voor die tien cent. Als iets vijf cent per kilo goedkoper is dan gaan ze voor die vijf cent. De – met name – Turkse winkeliers die vergaste kip afnemen weten dit donders goed, maar ook zij gaan voor goedkoop. Maar we zeggen nadrukkelijk niet alle Turkse kiphandelaren, want er zitten ook een paar goeie tussen.”

Pluimveeslachterij Clazing hanteert twee EG-nummers: van het slachthuis (NL 5811 EG) en de uitsnijderij (NL 5255 EG).

Pluimveeslachterij Clazing hanteert twee EG-nummers: NL 5811 EG (van het slachthuis) en NL 5255 EG (van de uitsnijderij).

Vraag 3: Waarom zakt Clazing niet met de prijs? Dan komen de Turkse kipgroothandels toch vanzelf terug?

“We zeggen je eerlijk, we zijn ook wat duurder dan de rest. Maar dat is ook logisch. Onze onkosten zijn vele malen hoger. We hebben zeven islamitische kippenslachters op de vloer lopen en drie man reserve voor als er iemand ziek is of met verlof gaat. Die krijgen allemaal een goed salaris en worden bijgeschoold. Ze volgen allemaal verplichte cursussen, want dat moet van de overheid. Dat kost natuurlijk ook weer geld. We hebben een halal-certificeerder die regelmatig halal-inspecties uitvoert. Die komt ook niet gratis langs. De NVWA inspecteert ook: we worden in een cyclus drie keer meer gecontroleerd dan de pluimveeslachterijen waar met CO2-gas wordt gewerkt en met een machine wordt geslacht omdat we een elektrisch waterbad hebben. Het uiteindelijke prijsverschil is tussen de 5 en 10 cent per kilo. Dat stelt heel weinig voor en we doen onze best om de prijs zo laag mogelijk te houden. Maar voor deze Turkse kipgroothandels is het prijsverschil groot genoeg om over te stappen naar vergaste kip. De andere slachterijen kunnen wél die scherpe prijzen hanteren omdat ze bij lange na niet de kosten hebben die wij hebben. Je kunt de kosten van een draaiend mes niet vergelijken met die van negen slachters!

Vraag 4: Op welke manier wordt (in jullie ogen) de halalconsument voor de gek gehouden?

“Er zijn kipgroothandels die allerlei trucjes uithalen. Ze kopen één pallet met dozen halal kip bij ons in en kopen tien pallets met vergaste kip ergens anders. Ondertussen vragen ze ons wél om een halal-certificaat omdat ze die ene pallet bij ons hebben ingekocht. Daarna zeggen ze tegen hun klanten: ‘Kijk eens, hier is kip van Clazing!’, en dan laten ze onze bekende dozen en halal-certificaat zien. Weet je wat het grootste probleem is? De consument en sommige winkeliers weten niet dat die kipgroothandels die kippen versnijden en in andere dozen stoppen met hun eigen EG-nummer er op. Het is zelfs zo erg dat sommige kipgroothandels de deksels van onze dozen bewaren om ze opnieuw te kunnen gebruiken. Ze doen die dan over hun eigen dozen heen. Door deze twee trucs zie je niet meer waar die kip vandaan komt.

Een pallet is een houten of kunststof plateau waarop goederen kunnen worden opgeslagen en vervoerd.

Een pallet is een houten of kunststof plateau waarop goederen kunnen worden opgeslagen en vervoerd. De pallets op de foto zijn van kunststof.

Nogmaals, ze kopen dus hele kippen in en snijden deze in stukken. Het kipfilet wordt in aparte dozen of kratten gestopt, de kipkarbonade wordt in aparte dozen of kratten gestopt, en zo gaat het ook met de kippenbouten, drumsticks enzovoort. Totdat de hele kip in stukken is gesneden. Al die dozen en kratten krijgen aparte stickers met het EG-nummer van de kipgroothandel. Zo zie je niet meer waar die kipstukken oorspronkelijk vandaan komen. Ze kopen dus één zielige pallet bij ons in en de rest halen ze ergens anders vandaan. Ondertussen tonen ze wel ons halal-certificaat aan de slagerijen en de consumenten, zodat die denken dat het wel goed zit. Nou, mooi niet dus, ze worden belazerd waar ze bij staan! We weten dat dit heel veel gebeurt want wanneer ons halal-certificaat bijna verlopen is dan worden we door hen platgebeld. Zo van, ‘Kun je ons alsjeblieft een nieuw geldig halal-certificaat toesturen of de volgende keer meegeven?’ Ja, en dan weten ze ons opeens wel te vinden!

Er zijn ook Turkse kipgroothandels die eerlijk voor uitkomen dat hun kippen vergast zijn en machinaal zijn geslacht. Maar dat zijn er echt heel weinig. Het grootste deel doet alsof ze bij ons inkopen en schermen met een halal-certificaat van Clazing en onze goede naam. In werkelijkheid kopen ze overal en nergens, als de prijs maar ‘halal’ is voor hun portemonnee.”

Kipdelen en orgaanvlees worden ook los verkocht. Op de foto zijn kippenmaagjes te zien.

Ook orgaanvlees wordt los verkocht (denk aan kippenhartjes, kippenlevertjes etc.). Dat levert zo meer op. Op de foto zijn kippenmaagjes te zien.

Vraag 5: Welke conclusies trekken jullie als jullie naar deze ontwikkelingen kijken?

“Onze conclusie is dat de meeste Turkse kipgroothandels weinig tot niets geven om halal. Ze kijken alleen naar de prijs. Wij zeggen nadrukkelijk niet iedereen, want er zitten ook goeie tussen. Maar het is nu ook tijd geworden dat wij onze conclusies trekken. De consument wordt opgelicht omdat die denkt dat-ie met de hand geslachte kip van ons inkoopt terwijl dat niet zo is. Wij worden benadeeld omdat onze goede naam wordt misbruikt en wij veel omzet mislopen terwijl wij speciaal voor de moslims veel kosten maken.

Wij hebben altijd onze nek uitgestoken voor halal, voor alle moslims. We hebben alle financiële en zakelijke risico’s genomen. Nu hebben we de bedwelming met het elektrische waterbad goed voor mekaar, zodat alle imams van alle wetscholen er vrede mee hebben. Ze mogen hier allemaal naar binnen lopen. De kippen zijn stabiel in leven en worden wakker na 45 seconden. Wij worden hierop afgerekend door de NVWA die ons vaker controleert dan wie dan ook. Ondertussen zijn bijna alle andere pluimveeslachterijen overgeschakeld op gas en machinale slacht. Wij kunnen door onze hoge kosten nauwelijks met ze concurreren. In plaats van dat wij voor onze inzet worden beloond door de moslimgemeenschap worden wij gestraft. De Turkse kipgroothandels stappen doodleuk over naar vergaste en machinaal geslacht kip. Dus, voor wie doen we het eigenlijk?

We overwegen nu sterk om ook over te stappen naar CO2-bedwelming en de machinale slacht. Want als moslims dat ook willen eten en ze daar geen problemen mee hebben, en als de kipgroothandels dat ook als halal willen verkopen dan zien wij niet in waarom we nog op deze weg moeten doorgaan. Als de moslims toch alleen naar de prijs kijken, waarom dan zo moeilijk doen?”

Bevatten deze nu nog lege dozen straks CO2-vergaste kip? Aan de halalconsument de keus!

Bevatten deze (nu nog lege Clazing-dozen) straks ook CO2-bedwelmde en machinaal geslachte kip? Wim Clazing: “Aan u (halalconsument) de keus!”

Omstreden veelzijdigheid

Kippenvlees kan dus heel veelzijdig zijn, maar niet op de manier die je als halalconsument zou verwachten (en wellicht ook zou wensen). Dat er islamitisch-juridische meningsverschillen bestaan tussen fatwa-bevoegde geleerden en halal-certificeringsdiensten over de halalwaardigheid van alle in deze longread genoemde bedwelmings- en slachtmethoden is een feit. Soms verschillen geleerden onderling van mening omdat zij vanuit hun wetschool en bijbehorende methodologie en bewijsvoering tot een andere conclusie zijn komen. Maar het kan ook zijn dat er binnen een wetschool verschillende opvattingen en interpretaties bestaan.

Vanuit de Stichting Halalpolitie erkennen en respecteren wij al deze meningsverschillen. Dit standpunt kunnen wij niet vaak genoeg herhalen. De Stichting Halalpolitie fungeert slechts als doorgeefluik van (islamitische) kennis en is niet in de positie om voedingsmiddelen halal of haram te verklaren.

Wat wij echter wél een kwalijke ontwikkeling vinden is het gebrek aan openheid en transparantie van de zijde van de pluimveeslachterijen, kipgroothandels en de halal-certificerende partijen die de (nobele) taak op zich hebben genomen om de halalwaardigheid van voedsel en voeding te garanderen. Zij zijn doorgaans niet open en niet transparant over de normen die zij hanteren.

Daarom wordt het hoogst tijd dat deze partijen kleur bekennen en aan de halalconsument duidelijk maken welke interpretaties zij volgen.

Alleen zo wordt de halalconsument in staat gesteld om een halalbewuste keuze te maken: een keuze die past bij de eigen religieuze beleving.

© Stichting Halalpolitie | Steun ons met een like, tweet of post op social media!