Consumeren van dierlijke glycerine of gelatine

Belangrijke note van de redactie

Over de halalwaardigheid van dierlijke gelatine (in het bijzonder over het vraagstuk of bij de productie ervan wél of geen sprake is van chemische transformatie: een proces dat in het Arabisch Istihaalah wordt genoemd) bestaat er een meningsverschil onder de islamitische geleerden. Onderstaand islamitisch-juridisch decreet (fatwa) staat het consumeren van (varkens)gelatine wél toe.

Wij volgen echter de mening dat er bij (varkens)gelatine géén sprake is van Istihaalah (chemische transformatie op moleculair niveau) en dat ook gelatine afkomstig moet zijn van islamitisch-ritueel geslachte halal dieren (oftewel een halal oorsprong moet hebben). Vanuit onze positie als kenniscentrum en doorgeefluik van islamitische kennis publiceren we voor de volledigheid ook de onderstaande mening. 

Meer artikelen over dit specifieke onderwerp:

• De halalwaardigheid van varkensgelatine (standpunt: varkensgelatine is haram)
• Het eten van snoep die gelatine en karmijn bevat (standpunt: varkensgelatine is halal)

Vraag

Wat is het oordeel over het gebruik van stoffen waaraan dierlijke glycerine is toegevoegd, zoals tandpasta, shampoo en bodylotion, evenals [de stoffen genaamd] monoglyceride of diglyceride die aan bepaalde soorten brood worden toegevoegd?

Is het uitgangsbeginsel dat men onderzoek moet doen, of moet [men] vragen naar de oorsprong van deze stoffen (of deze dierlijk dan wel plantaardig is)? Wordt onderzoek [ernaar] als aanstellerij beschouwd? Hoe kunnen wij een persoon weerleggen die zegt dat het uitgangsbeginsel in elke zaak toelaatbaarheid is, zolang deze niet wordt gemixt met iets dat haram is, en degene die zegt dat religie een gemakkelijke zaak is en dat men niet moet vragen (of te ver [onder]zoeken)?

Antwoord

Lof zij aan Allah,

Ten eerste:

Stoffen die gebruikt worden in de productie van crèmes, shampoos, tandpasta’s en zeep zijn:

1. óf dierlijke vetten;
2. óf andere stoffen die plantaardig of kunstmatig zijn.

Wanneer deze stoffen afkomstig zijn van dierlijke vetten, dan zijn ze te onderverdelen in twee soorten:

1. óf ze zijn afkomstig van dieren die [volgens de sharia] gegeten mogen worden en die overeenkomstig de islamitische regels zijn geslacht, of van zeedieren die [natuurlijk] geen rituele slachting vereisen. Het oordeel in dit geval is: toelaatbaarheid zonder twijfel;
2. óf ze zijn afkomstig van dieren waarvan het vlees en vet niet gegeten mogen worden, of van dieren die gegeten mogen worden maar niet volgens de islamitische regels zijn geslacht (hetgeen dus maitah is). Het oordeel in al deze gevallen is: tahriem [verbod] zonder twijfel of aarzeling.

De geleerden van de Permanente Commissie zeiden:

Als de moslim er zich van vergewist heeft, of grote vermoeden heeft dat iets van varkensvlees, zijn vet of poeder van zijn botten gebezigd is in voedsel, medicijnen, tandpasta of iets dergelijks, dan mag hij deze niet eten, drinken of zichzelf ermee (in)smeren, en hij dient datgene waar hij twijfels over heeft te mijden, omdat de Profeet (zegening en vrede van Allah zij met hem) zegt:

“Laat hetgeen jou doet twijfelen voor hetgeen dat jou niet doet twijfelen.”

Sjeikh Abdul^caziz Ibn Baz, Sjeikh Abdur-Razzaq ^cAfifi, Sjeikh Abdullah Ibn Ghadyan, Sjeikh Abdullah Ibn Qa^cood.

Fatwa’s van de Permanente Commissie (22/281).

En hieronder een van de besluiten van de Islamitische Organisatie voor Medische Wetenschappen (Islamic Medical Sciences Organization), in welke zij in de periode van 22-24 Thul-Hidja 1415 A.H., overeenkomende met 22-24 mei 1995 A.D., in Koeweit, het [volgende] onderwerp behandelde: ‘Verboden en onreine stoffen in voedsel en medicijnen’.

… “6. Producten waarvan varkensvet een bestanddeel is zonder dat dit vet zelf transformeert [in een andere stof], zoals sommige kazen, sommige soorten olie, vet, geklaarde boter en boter en sommige soorten koekjes, chocolade en ijs, zijn haram en men mag ze absoluut niet eten, omdat er consensus bestaat tussen de islam-geleerden over de onreinheid van varkensvet en het verbod op het eten daarvan en omdat er geen sprake is van noodzaak tot het nuttigen van deze producten.” Einde citaat.

Ten tweede:

Ze kunnen halal worden in het geval dat de vetten in iets anders transformeren, zodanig dat deze [ontstane] stof geen vet meer genoemd kan worden en niet de eigenschappen van vet verwerft. Indien dit het geval is, is het islamitische oordeel over varkensvet niet van toepassing daarop.

Dit is wat de islamgeleerden “Istihaalah” (=transformatie) noemen. Het kan vanuit twee kanten worden beschouwd:

• wat oorspronkelijk rein en halal is wordt haram wanneer het onrein en viezig wordt;

• wat oorspronkelijk onrein en viezig is wordt toelaatbaar en halal wanneer het goed en rein wordt.

Ibn Qayyim zegt:

… Op grond van dit uitgangsbeginsel is de reinheid van alcohol doormiddel van transformatie in overeenstemming met het analogie[beginsel]. Hij is immers onrein wegens de eigenschap van viezigheid, maar als de oorzaak verdwijnt, verdwijnt het gevolg. Dit is het uitgangsbeginsel van de sharia in haar bronnen, het is zelfs het uitgangsbeginsel voor beloning en straf. En dientengevolge is de toepassing daarvan ook op andere onreinheden die getransformeerd zijn de juiste analogietoepassing.

De Profeet (zegeningen en vrede zij met hem) heeft de graven van de afgodendienaars geruimd op de plek van zijn Moskee en heeft de grond niet verplaatst. Allah (Verheven zij Hij) heeft ons geïnformeerd dat melk “tussen mest en bloed in uitkomt”. Er bestaat consensus tussen de moslims, dat wanneer een beest na onreinheid te hebben gegeten gevangen wordt gehouden en met rein voedsel wordt gevoerd, haar melk en haar vlees halal worden. Hetzelfde geldt voor landbouwgewassen en fruit. Als ze met onrein water worden geïrrigeerd en daarna met rein water, dan zijn ze halal, omdat dan de eigenschap van viezigheid transformeert en verandert in goedheid. Het tegenovergestelde daarvan is wanneer goedheid transformeert in viezigheid, deze wordt dan onrein, zoals water en voedsel die transformeren in urine en drek. Hoe kan transformatie effect hebben op de verandering van goedheid in viezigheid, en niet op de verandering van viezigheid in goedheid, terwijl Allah (Verheven zij Hij) goedheid uit viezigheid doet uitkomen en viezigheid uit goedheid!

De oorsprong telt hier niet. Wat wel telt is de beschrijving (lees: eigenschappen) van de zaak zelf. Het oordeel dat iets viezig is kan zich onmogelijk staande houden, terwijl de benaming en de beschrijving daarvan zijn verdwenen. Het oordeel is verbonden aan de benaming en de beschrijving, zowel in de aanwezigheid als de afwezigheid ervan. De bewijsteksten die het verbod op maitah, bloed, varkensvlees en alcohol behandelen spreken niet over landbouwgewassen, fruit, as, zout, grond of azijn, noch in woorden, noch qua betekenis, noch in de vorm van tekst, noch door toepassing van analogie. Degenen die onderscheid maken tussen transformatie van alcohol [door over te gaan in azijn] en transformatie van andere zaken, zeggen:

“Alcohol is onrein geworden doormiddel van transformatie en is [daarna] rein geworden doormiddel van transformatie.” Tegen hen wordt dan gezegd: “Hetzelfde geldt voor bloed, urine en drek. Deze zijn onrein geworden doormiddel van transformatie en worden [daarna] rein doormiddel van transformatie.”

Alzo is duidelijk geworden dat analogie verenigbaar is met de bewijsteksten en dat juist de uitspraken die tegenstrijdig zijn met de bewijsteksten in tegenstijd zijn met analogie.”

I^claam al-Mowaqqi^cien, deel 2, pagina 14-15.

En hieronder een van de besluiten van de Islamitische Organisatie voor Medische Wetenschappen (Islamic Medical Sciences Organization), in welke zij in de periode van 22-24 Thul-Hidja 1415 A.H., overeenkomende met 22-24 mei 1995 A.D., in Koeweit, het [volgende] onderwerp behandelde: ‘Verboden en onreine stoffen in voedsel en medicijnen’.

… “8. Transformatie in de zin van het overgaan van de ene substantie in een andere substantie met verschillende eigenschappen, maakt van de onreine of verontreinigde stoffen reine stoffen en van haram stoffen stoffen die islamitisch halal zijn.

• gelatine die ontstaan is als gevolg van transformatie van onreine dierlijke botten, huid of pezen is rein en mag gegeten worden;

• zeep die wordt geproduceerd doormiddel van transformatie van varkensvet of vet van maitah wordt door deze transformatie rein en mag gebruikt worden;

• kaas die ontstaat onder invloed van lebmagen van de maitah van dieren waarvan het vlees [volgens sharia] gegeten mag worden is rein en mag gegeten worden;

• zalven en crèmes en cosmetica waarin varkensvet verwerkt wordt mogen niet gebruikt worden, tenzij bewezen is dat dit vet getransformeerd is en in een andere substantie is omgezet. Wanneer dit niet bewezen is zijn ze onrein.” Einde citaat.

Ten derde:

Als niet bekend is of de dieren waarvan het vlees gegeten mag worden en waarvoor rituele slachting vereist is om halal te worden wel volgens de sharia zijn geslacht of niet, dan is het niet gebruiken daarvan het uitgangsbeginsel, omdat verbod het uitgangsbeginsel is met betrekking tot geslachte dieren, zolang nog niet duidelijk is geworden dat ze halal zijn.

De Profeet (zegening en vrede van Allah zij met hem) heeft het verboden om te eten van wild dat tijdens de jacht verdronken is, omdat men niet kan weten of het door jacht dan wel door verdrinking is dood gegaan. De Profeet (zegening en vrede van Allah zij met hem) heeft het verboden om te eten van door een jachthond gevangen wild, wanneer men, na het noemen van de Naam van Allah, zelf een hond op het wild heeft afgestuurd/losgelaten, maar daarna andere honden samen met zijn hond heeft getroffen. Hij gaf aan als reden daarvoor het feit dat men niet kan weten of zijn hond dan wel een andere hond het wild heeft gevangen.

^cAdiyy Inb Hatim (moge Allah tevreden met hem zijn) heeft verhaald dat de Profeet (zegening en vrede van Allah zij met hem) zei:

“Als je jouw hond erop heeft afgestuurd/losgelaten en de Naam van Allah heeft genoemd, waarna hij gevangen en gedood heeft, eet dan ervan, maar eet niet als hij ervan heeft gegeten, want hij heeft dan voor zichzelf gevangen. Als hij zich tussen honden bevindt over welke de Naam van Allah niet is genoemd, waarna zij gevangen en gedood hebben, eet dan niet, want je weet niet welke van hen gedood heeft. En als je wild hebt geschoten en je vindt het na een dag of twee zodanig dat er geen sporen op zijn lichaam zijn dan die van jouw pijl, eet dan, maar eet niet als het in water is terechtgekomen.”

Verhaald door Boekhari, nr. 5167 en Moslim, nr. 1912.

Ibn Qayyim (moge Allah hem begenadigen) zei:

… Vervolgens het tweede soort:

De Istishaab* (lees: het behoud) van de beschrijving (lees: eigenschappen) die het oordeel bevestigt, totdat het tegenovergestelde wordt bewezen.

Dit geldt wel als bewijs. Bijvoorbeeld de istishaab van het oordeel van reinheid en het oordeel van het verbreken van reinheid, de istishaab van het voortbestaan van het huwelijk, het voortbestaan van eigendom en de werking van rechtsverbintenis, totdat het tegenovergestelde bewezen wordt. De Wetgever heeft in de volgende overlevering aangegeven het oordeel daaraan te verbinden:

“Als je het [wild] verdronken treft, eet dan niet, want je weet niet of het door water of door jouw pijl is gedood.” en “Als hij zich tussen honden bevindt, eet dan niet, want je hebt de Naam van Allah over jouw hond genoemd en niet over andere honden.”

Gezien verbod het uitgangsbeginsel is met betrekking tot geslachte dieren en omdat getwijfeld wordt of de voorwaarde voor toelaatbaarheid aanwezig is, behoudt het wild het [oordeel van] verbod als uitgangsbeginsel.

I^claam al-Mowaqqi^cien, deel 1, pagina 339-340.

Ten vierde:

In het geval dat de stoffen kunstmatig of plantaardig zijn, mogen ze gebruikt worden in die producten, tenzij ze zelf of in combinatie met andere stoffen schadelijk of giftig zouden zijn.

Sjeikh Mohammad Ibn Saleh Al-^cOthaymin (moge Allah hem begenadigen) zei:

“Er is niets mis met het gebruik van lippenstift, omdat [in zaken] toelaatbaarheid het uitgangsbeginsel is, totdat het verbod bewezen wordt… maar als bewezen wordt dat hij schadelijk is voor de lippen, dat hij ze uitdroogt of ontvet, dan wordt hij in dit geval afgekeurd. Ik ben geïnformeerd dat het wellicht de lippen doet barsten. Als dit bewezen wordt, [dan dient men te weten dat] het afgeraden is voor de mens om te doen wat schadelijk voor hem is.”

Fatawa Manar Al-Islam, deel 3, pagina 831.

Ten vijfde:

Het is verplicht voor de moslim om zijn eten, drinken, kleding en alle zaken in zijn leven door te lichten. Hij moet ervoor zorgen dat zijn bezit halal en goed is. Hij moet ervoor zorgen dat wat hij eet en drinkt behoort tot hetgeen zijn Heer voor hem heeft toegestaan. Hij moet in alle zaken van zijn leven ervoor zorgen dat hij niet afwijkt van de Koran en de Soennah.

Men dient onderscheid te maken tussen de zaken die in het [dagelijkse] leven gebruikt worden en de geslachte dieren. Het uitgangsbeginsel bij de eerste is toelaatbaarheid, totdat het tegenovergestelde wordt bewezen. [In tegendeel], bij geslachte dieren is verbod het uitgangsbeginsel, totdat het tegenovergestelde wordt bewezen, zoals hierboven vermeld staat in het citaat van Ibn al-Qayyim.

Varkensvet

De geleerden van de Permanente Commissie zeiden, nadat ze werden gevraagd over varkensvet dat zit in sommige soorten zeep en tandpasta:

“We hebben niets kunnen vernemen via een betrouwbare weg, dat sommige verzorgingsmiddelen** zoals zeep van het merk Camay en Palmolive en tandpasta van het merk Colgate enige varkensvet bevatten, maar we horen slechts geruchten daarover.

Ten tweede:

Het uitgangsbeginsel in deze zaken is reinheid en toelaatbaarheid voor gebruik, totdat bevestigd wordt via een betrouwbare weg dat ze vermengd zijn met varkensvet of iets vergelijkbaars qua onreinheid en verbod op gebruik. Op dat moment wordt het gebruik ervan verboden, maar als het om een bericht gaat dat slechts een gerucht is, dat niet bevestigd is, dan dient het gebruik ervan niet vermeden te worden.

Ten derde:

Wie er zeker van is dat verzorgingsmiddelen vermengd worden met varkensvet, is verplicht het gebruik ervan te vermijden en wat daarmee gecontamineerd is te wassen. Voor wat betreft de gebeden die hij had verricht ten tijde van het gebruik van deze middelen, hoeft hij ze niet over te doen, aldus de meest correcte uitspraak van de geleerden.”

Sjeikh Abdul^caziz Ibn Baz, Sjeikh Abdur-Razzaq ^cAfifi, Sjeikh Abdullah Ibn Ghadyan, Sjeikh Abdullah Ibn Qa^cood.

Fatwa’s van de Permanente Commissie, deel 5, pagina 385-386.

Tevens zeiden zij:

“Er wordt veel gepraat over industriële kaas en dat hij varkensvet bevat. Het is niet bewezen bij ons dat hij varkensvet bevat. Toelaatbaarheid is het uitgangsbeginsel in zaken. Wie zich ervan vergewist heeft of grote vermoeden heeft dat hij varkensvet bevat, mag hem niet gebruiken.”

Sjeikh Abdul^caziz Ibn Baz, Sjeikh Abdur-Razzaq ^cAfifi, Sjeikh Abdullah Ibn Ghadyan, Sjeikh Abdullah Ibn Qa^cood.

Fatwa’s van de Permanente Commissie, deel 22, pagina 111.

Sjeikh Mohammad Ibn Saleh Al-^cOthaymin (moge Allah hem begenadigen) werd gevraagd:

“Wij zijn bepaalde folders tegengekomen waarin staat dat sommige zeep van varkensvet wordt gemaakt. Wat is uw mening hierover?”

“Mijn mening is dat toelaatbaarheid het uitgangsbeginsel is in alles wat Allah voor ons op aarde heeft geschapen, omdat  Hij (Verheven zij Hij) zegt:

“Hij is Degene die alles wat op aarde is voor jullie heeft geschapen.” Soerat al-Baqara, vers 29.

Als iemand beweert dat dit verboden is wegens zijn onreinheid of iets anders, dan dient hij met bewijs te komen. Dat wij alle waanideeën en alles wat wordt gezegd gaan geloven is nergens op gegrond. Als hij zegt: “Deze zeep is van varkensvet gemaakt.”, dan zeggen wij tegen hem: “Kom met bewijs!” Indien bewezen wordt dat hij voor het merendeel uit varkensvet bestaat, zijn wij verplicht om hem te vermijden.”

Liqaa’ al-Baab al-Maftouh, deel 31, vraag nr. 10.

En Allah weet het beste.
_____

* Istishaab is afgeleid van het woord ‘Sohbah’ (gezelschap).

• Taalkundige betekenis: vergezeld zijn van.
• Definitie: het voortduren van de bevestiging van wat bevestigd is en van de ontkenning van wat ontkend is.

** Er staat letterlijk: reinigingsapparaten.

© Stichting Halalpolitie | Vertaald van Islamqa, in opdracht van de Stichting Halalpolitie